Okujjanjaba kookolo mu kalibuntu
Okukozesa enkola ezenjawulo mu kujjanjaba kookolo mu kalibuntu kizingiridde obulamu bw'abantu bangi. Endwadde eno eteekwa okuzuulibwa mangu era n'ejjanjabibwa mu ngeri esaanidde okusobola okuweebwa omukisa ogw'okuwona. Enkola ez'okujjanjaba zino zisobola okuba nga ziriko okusala, okukozesa eddagala, ssaayansi w'omusaayi, n'enkola endala eziyamba mu kulwanyisa kookolo mu kalibuntu. Kikakata nnyo okutegeerera ddala enkola zino, enkozesa yaazo, n'engeri gye ziyamba okuziyiza n'okujjanjaba endwadde eno.
Okukozesa eddagala mu kujjanjaba kookolo mu kalibuntu kikola kitya?
Okukozesa eddagala, oba chemotherapy, kye kimu ku nkola ez’okujjanjaba kookolo mu kalibuntu ezikozesebwa ennyo. Enkola eno ekozesa eddagala amaanyi okuzikiriza ebisolo bya kookolo mu mubiri. Eddagala lino lisobola okuweebwa nga liyita mu misuwa oba nga linywebwa. Chemotherapy esobola okukozesebwa ng’enkola yokka ey’okujjanjaba, oba ng’ekozesebwa awamu n’enkola endala ng’okusala oba radiotherapy. Enkola eno esobola okuba n’ebibi ebimu ng’okusendasenda n’okuzirika enviiri, naye ebiri ebingi bisobola okugonjolebwa.
Ssaayansi w’omusaayi akozesebwa atya mu kujjanjaba kookolo mu kalibuntu?
Ssaayansi w’omusaayi, oba radiotherapy, kwe kukozesa omusana ogw’amaanyi okuzikiriza ebisolo bya kookolo. Enkola eno esobola okukozesebwa ng’ekola yokka oba ng’ekozesebwa awamu n’enkola endala ng’okusala oba chemotherapy. Radiotherapy esobola okukozesebwa mu ngeri ez’enjawulo, ng’okugikozesa okuva kungulu w’omubiri oba okugiteeka munda mu kalibuntu. Enkola eno esobola okuba n’ebibi ebimu ng’obukoowu n’okukyuusa langi y’olususu, naye ebiri ebingi bisobola okutereezebwa.
Enkola endala ez’okujjanjaba kookolo mu kalibuntu ze ziriwa?
Waliwo enkola endala ez’okujjanjaba kookolo mu kalibuntu ezikozesebwa okugeza nga immunotherapy, targeted therapy, n’enkola ez’okujjanjaba ezitali za ddagala. Immunotherapy ekozesa enkola y’omubiri eyokwerinda okulwanyisa kookolo. Targeted therapy y’enkola ekozesa eddagala okuzikiriza ebisolo bya kookolo mu ngeri ey’enjawulo. Enkola ez’okujjanjaba ezitali za ddagala zisobola okuzingiramu enkyukakyuka mu ndya, okukola dduyiro, n’enkola endala eziyamba okutereeza omutindo gw’obulamu.
Enkola ez’okujjanjaba kookolo mu kalibuntu zitereezebwa zitya okusinziira ku mbeera y’omulwadde?
Enkola ez’okujjanjaba kookolo mu kalibuntu zitereezebwa okusinziira ku mbeera y’omulwadde n’obukulu bwa kookolo. Abasawo bakozesa ebipimo eby’enjawulo okusalawo enkola esinga okusaanira omulwadde. Ebipimo bino bizingiramu obunene bwa kookolo, awali mu kalibuntu, n’obulamu bw’omulwadde obulala. Okujjanjaba kusobola okuzingiramu enkola emu oba enkola ez’enjawulo ezikozesebwa awamu. Kino kisobola okuzingiramu okusala, chemotherapy, radiotherapy, n’enkola endala.
Enkola ez’okujjanjaba kookolo mu kalibuntu zireetawo bizibu ki?
Enkola ez’okujjanjaba kookolo mu kalibuntu zisobola okuleeta ebizibu eby’enjawulo. Okusala kusobola okuleeta obuzibu ng’okulumizibwa n’okufuna ebiwundu. Chemotherapy esobola okuleeta ebizibu ng’okusendasenda, okuzirika enviiri, n’obunafu. Radiotherapy esobola okuleeta ebizibu ng’obukoowu n’okukyuuka kw’olususu. Ebizibu bino bisobola okuba eby’ekiseera oba eby’olubeerera, era bisobola okutereezebwa n’obujjanjabi obw’enjawulo.
Ebintu ebikulu ebigwa mu kujjanjaba kookolo mu kalibuntu bizingiramu okuzuula endwadde mangu, okukola enteekateeka y’okujjanjaba esaanidde, n’okufuna obujjanjabi obw’enjawulo. Kikakata nnyo okukola n’abasawo abakugu okusobola okufuna obujjanjabi obusinga obulungi. Okunoonyereza kukyagenda mu maaso okuzuula enkola empya ez’okujjanjaba n’okutumbula ezo eziriwo, nga kino kireeta essuubi eri abalwadde ba kookolo mu kalibuntu.
Okujjukira nti: Ebiwandiiko bino bya kumanya buwandiisi era tebirina kutwala ng’amagezi ga ddokita. Bambi mutuukirire abasawo abakugu okufuna okuluŋŋamizibwa n’okujjanjabibwa okw’omuntu ssekinnoomu.
